Jak wygląda sprawa wpisu Kanału Bydgoskiego na Listę Pomników Historii - obiektów o największym znaczeniu dla dziedzictwa narodowego? O to m.in. pytał poseł Paweł Szrot (PiS) w interpelacji do minister kultury Hanny Wróblewskiej z grudnia zeszłego roku. Niedawno przyszła odpowiedź. Sprawa jest „w załatwianiu”, procedura może jeszcze potrwać, ale jak ustalił portal kujawy-pomorze.info, pierwszy ważny krok został już zrobiony.
Kanał na drodze
Świętujący w zeszłym roku 250-lecie Kanał Bydgoski to wyjątkowo cenny zabytek dawnej inżynierii, najstarszy czynny do dziś kanał śródlądowy w Polsce. W tym roku mija 20. rocznica wpisania go do rejestru zabytków. Od dłuższego już czasu trwają zabiegi, by wpisać go także na prestiżowa Listę Pomników Historii. Lista jest dość krótka, obejmuje obecnie 131 pozycji – absolutnie najcenniejszych obiektów dla polskiego dziedzictwa kulturowego. Zgodnie z Ustawą o zabytkach, wpisu dokonuje w drodze rozporządzenia Prezydent RP na wniosek ministra kultury. Najkrócej mówiąc: zdobyć taki wpis jest niełatwo, droga jest trudna a wymagania bardzo wysokie.
Prezydent się stara, sejmik popiera
W starania o wpis Kanału Bydgoskiego zaangażował się bydgoski samorząd. Jeszcze w sierpniu 2023 roku władze miasta złożyły wniosek w tej sprawie do Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora zabytków w Toruniu. W marcu zeszłego roku podobny wniosek złożyło do K-PWKZ Państwowe Gospodarstwa Wodne Wody Polskie. Działania te popiera także samorząd województwa. 30 września 2024 roku, z inicjatywy radnego Jarosława Wenderlicha (PiS) sejmik przyjął stanowisko z wyrazami poparcia dla tej idei.
Co dalej?
O to właśnie pytał w interpelacji z 19 grudnia 2024 roku wybrany w okręgu bydgoskim poseł Paweł Szrot. Odpowiedź z ministerstwa już przyszła. Wiceminister kultury Bożena Żelazowska poinformowała w niej, że w resorcie nie ma jeszcze wniosku w sprawie Kanału Bydgoskiego. 25 października resort zwrócił się do Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z prośbą o informację. W przesłanej do ministerstwa odpowiedzi, K-PWKZ wyjaśnił, że wniosek prezydenta Bydgoszczy oraz Wód Polskich przekazany został do zaopiniowania dr. Inż. Waldemarowi Affeltowi. Zaplanowane zostały także oględziny obiektu. „Niezwłocznie po otrzymaniu opinii wniosek wraz załącznikami zostanie przekazany do dalszego procedowania” – czytamy w odpowiedzi na interpelacje.
Opinia już jest!
Niezwłocznie, czyli kiedy? To postanowiliśmy sprawdzić u źródła. - Ta opinia jest już gotowa, w tej chwili zapoznajemy się z nią, ale zakładamy, że jeszcze w tym tygodniu przekażemy ją do ministerstwa – poinformowała nas Izabela Brzostowska, Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Od tego momentu sprawą zajmować się będzie Departament Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury, który – gdyby była taka potrzeba - zwrócić się może jeszcze do WKZ o ewentualne uzupełnienia czy wyjaśnienia.
Także i w tym przypadku nie można tego wykluczyć. Warto zwrócić uwagę, że to obiekt nietypowy, rozstrzygnięcia wymagają np. kwestie związane z tym, że sam Kanał Bydgoski jest w całości położony na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, ale jest częścią większego szlaku wodnego łączącego Wisłę z Odrą i biegnące przez dwa kolejne województwa: wielkopolskie i lubuskie. Może to być problemem do rozwiązania, choć oczywiście w żaden sposób nie umniejsza kulturowych wartości Kanału Bydgoskiego.
– Dr inż. Affelt podkreśla, że kanał Bydgoski to obiekt o niewiarygodnej wartości – dodaje Izabela Brzostowska.
Warto dodać, że autor opinii dotyczącej Kanału Bydgoskiego to wybitny znawca dawnej architektury technicznej, obiektów inżynierii. Był m.in. autorem wniosku na podstawie którego most na Wiśle w Tczewie uznany został za Międzynarodowy Zabytek Techniki na liście prowadzonej przez Amerykańskie Stowarzyszenia Inżynierów Budownictwa. Brał także czynny udział w staraniach o wpisanie zespołu tężni i warzelni soli w Ciechocinku oraz stoczni gdańskiej na Listę Pomników Historii. Za swe wybitne zasługi, 2023 dr inż. Affelt uhonorowany został prestiżową nagrodą im. Prof. Jana Zachwatowicza, przyznawaną przez Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków Icomos-Polska.
Nasi na liście
Zespół obiektów wpisanych przez Prezydenta RP na Listę Pomników Historii obejmuje obecnie 131 pozycji, w tym 7 z naszego regionu:
- Biskupin – rezerwat archeologiczny
- Chełmno - stare miasto
- Ciechocinek – zespół tężni i warzelni soli wraz z Parkiem Tężniowym oraz Parkiem Zdrojowym
- Grudziądz – zespół zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły
- Strzelno – zespół dawnego klasztoru Norbertanek
- Toruń– Stare i Nowe Miasto
- Włocławek – katedra pw. Wniebowzięcia NMP.
Na liście są także kanały: augustowski i elbląski.
