Po latach starań rozpoczęła się i trwa renowacja zrujnowanego kompleksu pałacowo-parkowego w podtoruńskiej Nawrze (gmina Chełmża). Łączny koszt prac to ponad 46 milionów złotych.
Właśnie podpisano umowę na rewitalizację ogrodu.
Nawra odzyskuje blask
Starania Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego o przejęcie zaniedbanego kompleksu w Nawrze z rąk Ministerstwa Rolnictwa rozpoczęły się 17 lat temu. Finalnie w 2012 roku pałac powrócił do rodziny Sczanieckich, która postanowiła przekazać nieruchomość samorządowi, co miało miejsce w 2020 roku. Od 2021 zabytkiem opiekuje się Kujawsko-Pomorskie Centrum Dziedzictwa w Toruniu.
- Okazało się, że proces nacjonalizacji za czasów PRL został przeprowadzony w sposób niezgodny jeszcze z tamtym i tak barbarzyńskim prawem. Na tej podstawie rodzina Sczanieckich długo odzyskiwała prawo własności. Bardzo im zależało na tym, aby pałac dalej służył mieszkańcom Nawry i okolic. I tak się stało po wielu latach starań, procesów sądowych, uwiarygadniania tej decyzji wpisami notarialnym. Uzyskaliśmy prawo dyspozycji, jest to nasza własność i dar rodziny Sczanieckich. Od tego momentu wszystko już się potoczyło dobrze - powiedział marszałek Piotr Całbecki.
Dotychczasowe efekty prac cieszą marszałka Piotra Całbeckiego: - Odczuwam wielką satysfakcję i ulgę, bo najgorzej, jeżeli na naszych oczach dzieją się rzeczy niedobre i nie możemy komuś pomóc, czegoś uratować. A tu się udało i jest to poczucie spełnienia. Chociaż kiedy jeździ się po województwie i widzi podobne obiekty, które popadają w jeszcze większą ruinę niż ten, który tutaj widzimy, to człowiek myśli, dlaczego ma tylko jedno życie, albo tak mało determinacji, pieniędzy, możliwości, aby wszędzie takie projekty realizować - mówił Piotr Całbecki.
Renowacja kompleksu w Nawrze uzyskała dofinansowanie ze Funduszy Europejskich dla Kujaw i Pomorza w wysokości 37,5 miliona złotych. Całkowita wartość projektu to blisko 91,4 miliona złotych. W grudniu 2024 roku podpisano umowę na restaurację zabytku pomiędzy władzami województwa a wykonawcą prac, firmą „Dolmar” na wartość 39 milionów złotych. Prace w Nawrze rozpoczęły się na początku 2025 roku.
- Prowadzimy roboty konstrukcyjne, zakończyliśmy mapping polichromii wewnątrz, jak i na elewacji, co pozwoli nam dokończyć prace konstrukcyjne. Skończyliśmy wykonywanie dachu, jeśli chodzi o pokrycie tak, żeby uzyskać szczelność. Przed nami jeszcze układanie dachówki. Musimy skończyć roboty związane z podbiciem fundamentów oraz iniekcją geopolimerową. Poziom degradacji obiektu był znaczny, ale zaskoczył nas dobry stan więźby dachowej i stropów nad kondygnacjami - powiedział kierownik budowy Bartłomiej Klarecki.
Co warto zaznaczyć, działania nie są prowadzone tylko i wyłącznie w pałacu. Na terenie kompleksu znajduje się łącznie osiem obiektów. A są to m.in. dom ogrodnika, budowany na nowo dom zarządcy (gdzie znajdzie się część administracyjna, kasy biletowe oraz toalety) oraz lodownia. Dodatkowo inwestycja obejmuje też wykonanie niezbędnych sieci i instalacji.
Obecny poziom zaawansowania prac to 20 procent. Aktualnie celem budowlańców jest doprowadzenie pałacu do stanu zamkniętego do zimy tak, aby obiekt mógł być ogrzewany i żeby prace mogły być prowadzone wewnątrz. Łącznie na terenie kompleksu może pracować nawet 120 osób. Działania mają zakończyć się na początku 2027 roku.
18 miesięcy na ogród
Renowacja kompleksu w Nawrze obejmie także ogród. Wykonawcą prac podobnie, jak w pierwszej części będzie firma Dolmar. Do podpisania drugiego kontraktu doszło 22 maja. Wartość umowy to 7 milionów złotych. Wykonawca ma na wywiązanie się z zadania ma 18 miesięcy.
Za dawnych czasów ogród w Nawrze był prawdziwą perełką. Znajdowała się tu największa na Pomorzu kolekcja krzewów ozdobnych. Ciekawostką jest także główna aleja, która jest w osi pałac-kościół. W ramach prac teren zostanie oczyszczony, krzewy będą przystrzyżone oraz wykonane zostaną aleje. Planowane są też nasadzenia nowych krzewów oraz działania pielęgnacyjne przy stawach.
- Jest to założenie parkowe, które dzisiaj jest w tak zwanym stylu angielskim. Zostało ukształtowane w XIX wieku, szczególnie w drugiej połowie XIX wieku. Widzimy tu - na powierzchni ośmiu hektarów - główną oś widokową. Ona jest na razie jeszcze nie do końca czytelna. To będzie przywrócone w całości - opowiada dyrektor Kujawsko-Pomorskiego Centrum Dziedzictwa dr Marek Rubnikowicz.
Historyczny obiekt
W Nawrze znajdowała się największa na północy kraju biblioteka. Istnieje możliwość, że w zbiorach rodziny Sczanieckich znajdowało jedno z pierwszych wydań „O obrotach sfer niebieskich” Kopernika. Kompleks pałacowy w Nawrze popadał w ruinę od lat 80. Pierwszym sporym ciosem była II Wojna Światowa, kiedy to w 1942 roku Niemcy wyrzucili z pałacu rodzinę Sczanieckich i dali im zakaz zbliżania się do posiadłości. Funkcjonował tam wówczas ośrodek dla matek.
Po wojnie działał tam m.in. Fundusz Wczasów Pracowniczych, obiekt był też we władaniu Instytut Hodowli Roślin. W pałacu funkcjonowało nawet przyzakładowe przedszkole.
