W kwietniu 2023 roku Sejm uchwalił ustawę o konsumenckiej pożyczce lombardowej. W lipcu została ona opublikowana w Dzienniku Ustaw. Kolejna ważna data to 7 stycznia 2024 roku, kiedy nowe przepisy wejdą w życie. Ważna, bo Ustawa – bez większej przesady – robi rewolucję w zasadach funkcjonowania biznesu lombardowego w Polsce.
Ustawa o pożyczce lombardowej to odpowiedź na nieprawidłowości, jakie od lat pojawiają się rynku lombardów. Zazwyczaj wynikają one z praktycznej nierównowagi między klientem lombardu, który znajdując się w podbramkowej sytuacji finansowej ratować się musi pożyczką pod zastaw, a lombardami, którym zdarza się narzucać warunki korzystne wyłącznie dla siebie.
Grzechy pod zastaw
Według Uzasadnienia do Ustawy, najczęstsze „grzechy” na rynku lombardowym to:
• „Przedsiębiorcy wykonujący działalność lombardową omijają obowiązek stosowania przedmiotowej ustawy (o kredycie konsumenckim UKK – przyp. red). Mimo że formalnie przepisy UKK od dekady powinny mieć zastosowanie do lombardów, w praktyce istniejąca regulacja jest nieskuteczna. Przedsiębiorcy unikają formalnego rejestrowania i funkcjonowania jako lombardy, dzięki czemu obchodzą rozwiązania zawarte w UKK. W wielu punktach dochodzi również do nieprawidłowości, m.in. w zakresie przepisów RODO. Umowy niejednokrotnie nie zawierają klauzul o przetwarzaniu danych osobowych klientów.
• Wycena przedmiotu przyjmowanego w lombardach stanowi średnio jedynie ok. 35 proc. jego wartości. Dochodzi także do sytuacji, w których klienci nie mają możliwości wcześniejszego zapoznania się z umową lub późniejszego odstąpienia od niej.
• Zdarza się, że ustnie przekazywane informacje o kosztach pożyczki pod zastaw są rozbieżne z tym, co ostatecznie znajduje się w dokumentacji umownej. W efekcie zdarza się, że za pożyczkę lombardową trzeba zapłacić nawet 1,5 proc. dziennie. Jest to jaskrawe naruszenie przepisów ograniczających wysokość kosztów, jakie mogą być pobierane od konsumentów. (…).
• Brak jest zabezpieczeń w przypadku umów zawieranych na odległość, które stanowią rozwijający się segment tego rynku. Ponadto brak regulacji zasad sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego jest istotnym problemem, z uwagi na potencjalne nadużycia związane z brakiem prawidłowego rozliczenia kwoty uzyskanej ze sprzedaży, w sytuacji gdy wartość przedmiotu zabezpieczenia lombardowego jest wyższa niż kwota zobowiązania.”
Zmiany, zmiany, zmiany
Podstawowa zmiana to wprowadzenie Ustawą jednolitej podstawy prawnej działania lombardów i związana z tym regulacją tego rynku. Zmiany są liczne i dotyczą praw i obowiązków zarówno przedsiębiorców prowadzących lombardy, jak i ich klientów. Poniżej niektóre z nich:
Dla przedsiębiorcy:
Po 7 stycznia 2024 roku działalność pod szyldem „lombard”, czy ze słowem „lombard” w nazwie może być prowadzona wyłącznie na podstawie Ustawy o pożyczce lombardowej.
• Lombard może prowadzić firma w formie prawnej spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której kapitał zakładowy nie może być niższy niż 50 tys. PLN i nie może on być wpłacony aportem czy pochodzić z kredytu. To oznacza, że lombardu nie będzie można już prowadzić jako jednoosobowej działalności gospodarczej.
• Spółką prowadzącą lombard nie mogą kierować osoby karane m.in. za przestępstwa skarbowe i przeciwko obrotowi gospodarczemu.
• Ustawa wprowadza obowiązek wpisu lombardu do rejestru prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego.
• Lombardy mogą się reklamować jedynie w taki sposób, w którym odbiorca reklamy ma pełną jasność że oferta dotyczy lombardu i oparta jest na zasadach Ustawy.
• Przed zawarciem umowy lombard będzie miał obowiązek przedstawienia klientowi informacji zawierającej m.in. dokładne dane o firmie prowadzącej lombard, kwocie konsumenckiej pożyczki lombardowej, terminie i sposobie wypłaty, całkowitej kwocie do zapłaty, skutkach braku zapłaty, szacunkowej wartości przedmiotu zabezpieczenia, sposobie jego sprzedaży, procedurze i sposobie załatwiania reklamacji.
• Umowa o pożyczce lombardowej może być sporządzona wyłącznie w formie pisemnej.
• Jeśli zastawiony w lombardzie przedmiot nie został wykupiony przez klienta, lombard będzie mógł go sprzedać, ale wyłącznie w drodze licytacji. Po niepowodzeniu pierwszej licytacji lombard organizuje drugą i dopiero gdy druga licytacja nie przyniesie efektu, lombard może sprzedać zastaw bezpośrednio. Zasada ta nie dotyczy przedmiotów o wartości do 500 PLN.
• Cena wywoławcza przedmiotu licytacji musi być równa szacunkowej wartości przedmiotu zabezpieczenia wpisanej do umowy…
• … i co bardzo ważne: jeśli przedmiot zabezpieczenia zostanie sprzedany z nadwyżką, to znaczy będzie to wyższa kwota niż kwota pozostałego do spłaty zobowiązania, nadwyżkę taką lombard musi zwrócić klientowi!
Dla klienta:
• Klient ma prawo do pełnej, zrozumiałej informacji o pożyczce lombardowej, wszystkich jej szczegółach, terminach, kosztach, odsetkach itp. a lombard ma obowiązek taką informację dostarczyć przed zawarciem umowy.
• Po zawarciu umowy, klient odpowiada wyłącznie przedmiotem zabezpieczenia lombardowego.
• Czas trwania umowy nie może być krótszy niż 7 dni.
• Zabezpieczenie lombardowe wygasa z chwilą zapłaty całkowitej kwoty do spłaty. W takiej sytuacji lombard zobowiązany jest do niezwłocznego zwrotu zastawu. Wraz ze spłatą własność przedmiotu zabezpieczenia przechodzi na klienta.
• Jeśli klient lombardu wcześniej spłaci swe zobowiązanie, lombard będzie zobowiązany do proporcjonalnego obniżenia całkowitego kosztu pożyczki.
• Odsetki przy pożyczce lombardowej nie będą mogły przekraczać dwukrotność odsetek ustawowych (obecnie wynoszą one 20,5 proc. w stosunku rocznym).
• Koszty pozaodsetkowe zależą od długości umowy, ale nie mogą być wyższe niż 45 proc. kwoty pożyczki.
• Jeśli już po wykonaniu umowy klient zorientuje się, że zapłacił odsetki lub koszty pozaodsetkowe ponad dozwolony limit - ma prawo wystąpić z roszczeniem o zwrot.
• Klient lombardu ma też prawo do uzyskania nadwyżki ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia - jeśli przedmiot został sprzedany za kwotę wyższą niż kwota całkowitej spłaty pożyczki.
Warto też pamiętać, że ustawa wprowadza kary – i to dotkliwe – za łamanie jej przepisów. Za prowadzenie lombardu bez wpisu do rejestru może to być nawet pół miliona PLN.
Link to pełnej treści nowej ustawy:
https://orka.sejm.gov.pl/opinie9.nsf/nazwa/3071_u/$file/3071_u.pdf
