34 miejscowości uzyskały status miasta od 1 stycznia 2024 r. W województwie kujawsko-pomorskim są to Bobrowniki nad Wisłą, Gąsawa i Kikół. Aż jedenaście nowych miast przybyło w województwie mazowieckim, osiem w łódzkim, trzy w lubelskim, po dwie w podkarpackim, świętokrzyskim i wielkopolskim, po jednej w lubuskim i śląskim.
Zmiany statusu wprowadza rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 lipca 2023 roku w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy, które przygotowało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Większość miejscowości wcześniej posiadała prawa miejskie, które utraciła, najczęściej po Powstaniu Styczniowym. W gminach tych przeprowadzono konsultacje. Pozytywne opinie wrazili wojewodowie. Zmiany te dotyczą ponad 200 tys. mieszkańców Polski.
Bobrowniki nad Wisłą
Bobrowniki to miasto w powiecie lipnowskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Bobrowniki.
Pierwsza wzmianka o Bobrownikach pochodzi z 1321 roku. W 1403 roku Konrad von Jungingen, wielki mistrz zakonu krzyżackiego nadał Bobrownikom prawa miejskie. Miasto powróciło do Polski po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku. Po podpisaniu II pokoju toruńskiego nastąpił rozkwit gospodarczy miejscowości. Wojny XVII i XVIII w. zrujnowały miejscowość. Miasteczko zaczęło powoli podupadać. W wyniku II rozbioru Polski Bobrowniki wraz z okolicznymi ziemiami zostały przyłączone do Prus. W 1815 r., na mocy ustaleń kongresu wiedeńskiego, znalazły się w Rosji. W wyniku reformy administracji przeprowadzonej przez rosyjskie władze w Królestwie Polskim w 1868 miejscowość utraciła prawa miejskie. Stało się to 13 stycznia 1870. W okresie II wojny światowej Bobrowniki wraz z całym powiatem lipnowskim trafiły w skład III Rzeszy. W latach 1975–1998 należały administracyjnie do województwa włocławskiego. 1 stycznia 2024 odzyskały status miasta.
- Wszystko zaczęło się od informacji wojewody, że Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji wytypowało Bobrowniki do odzyskania praw miejskich - mówi burmistrz Jarosław Jacek Poliwko. - Jako miejscowość, która miała nadane prawa miejskie, zabrane potem przez cara, mieliśmy możliwość złożenia wniosku o ich odzyskanie. Musiały się odbyć konsultacje społeczne, w których mieszkańcy wyrażą na to zgodę. 84 procent mieszkańców całej gminy było za. Na tej podstawie rada gminy podjęła odpowiednią uchwałę. Wysłaliśmy wniosek do ministerstwa, no i udało się. Wiem, że z kujawsko-pomorskiego mogło o to ubiegać się sześć miejscowości, ale tylko trzy się zdecydowały. Od 1 stycznia jesteśmy miastem. Dzięki temu, że jesteśmy gminą miejsko-wiejską, będziemy mogli ubiegać się o środki przeznaczona dla samorządów miejskich. Dla mieszkańców nic się nie zmieni oprócz nazewnictwa, bo podatki lokalne są ustalane na poziomie samorządu. Były obawy, że zniknie dodatek wiejski dla nauczycieli, ale jesteśmy samorządem do 5 tysięcy mieszkańców, więc zostanie. Jest to bardziej historyczne wydarzenie. Mamy satysfakcję, sam osobiście i radni, że braliśmy udział w przywróceniu praw miejskich. Wszyscy pamiętamy, jak nam car zabierał je nam. Mieliśmy 31 grudnia takie powitanie nadania praw miejskich w centrum. Przybyło dużo ludzi. Zapisaliśmy się w historii.
Gąsawa
Gąsawa to miasto w powiecie żnińskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Gąsawa. Leży nad jeziorem Gąsawskim.
Na terenie Gąsawy znaleziono ślady osadnictwa z epoki kamiennej. Pierwsza wzmianka o Gąsawie znajduje się w Złotej Bulli papieża Innocentego II z 1136 roku. Była miejscem słynnego zjazdu gąsawskiego w 1227 roku. Wtedy w wyniku zamachu książę Henryk Brodaty został ciężko ranny, a książę Leszek Biały poniósł śmierć. Gąsawa uzyskała lokację miejską w 1388 roku. Stanowiła prywatne miasto duchowne. W 1600 roku na czas panującej w Poznaniu epidemii cholery do miasta przeniesiono Kolegium Lubrańskiego – pierwszą humanistyczną szkołę w Polsce. W 1660 roku Gąsawa została ograbiona i zniszczona przez wycofujące się wojska szwedzkie. W latach 1772–1919 znajdowała się w zaborze pruskim, z przerwą 1807–1815, gdy znajdowała się w Księstwie Warszawskim. W 1894 r. uzyskała połączenie kolejowe za pomocą żnińskiej kolei wąskotorowej. Zdegradowana do rangi wsi 13 czerwca 1934 w związku z reformą administracyjną II RP. W latach 1975–1998 należała administracyjnie do województwa bydgoskiego. 1 stycznia 2024 odzyskała status miasta.
- Jeszcze mi się myli wójt z burmistrzem - mówi Błażej Łabędzki, burmistrz Gąsawy. - Osobiście bardziej mi się podoba wójt, bo to bardziej polskie słowo, ale trzeba się przyzwyczaić. W 1388 roku zostały nadane prawa miejskie Gąsawie przez króla Władysława Jagiełłę i przez 546 lat była miastem. Gdy pojawiła się możliwość odzyskania praw miejskich, zorganizowaliśmy konsultacje i większość mieszkańców opowiedziała się za. Były obawy, że będą wyższe podatki czy jakieś ograniczenia w hodowli zwierząt przydomowej. Wynikało to po prostu z niedoinformowania. Uspokajam naszych mieszkańców, że nie ma takiego zagrożenia. Są obok nas inne miejscowości na prawach miasta gminy i tam nic takiego się nie dzieje. Podatki ustala rada, więc nic się takiego nie stanie. Są za to korzyści. Przede wszystkim łatwiejsze odrolnienie działek budowlanych i możliwość udziału w programach przeznaczonych dla miast i wsi. No i oczywiście prestiż! Historia kołem się toczy. Kiedyś Gąsawa była miastem zasobnym. Przypomnę, że w czasach zarazy z Poznania była tutaj przeniesiona Akademia Umiejętności Lubrańskich. To była w tamtych czasach miejscowość znana. Czasy wojen spowodowały, że miasto zubożało. No i nadszedł ten fatalny rok 1934, gdy straciliśmy prawa miejskie.
Kikół
Kikół to miasto w powiecie lipnowskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Kikół.
We wczesnym średniowieczu na obszarze dzisiejszego Kikoła istniało grodzisko. Pierwsza wzmianka o kasztelanii kikolskiej pochodzi z 1236 roku. Kikół uzyskał lokację miejską w 1745 roku. W 1793 r. miejscowość została włączona do Prus. W latach 1807–1815 przynależała do Księstwa Warszawskiego. W 1815 r. znalazła się w należącym do Rosji Królestwie Polskim. W roku 1870 za udział w powstaniu styczniowym Kikół utracił prawa miejskie. W okresie międzywojennym funkcjonowało tam kilkadziesiąt warsztatów rzemieślniczych, młyn parowy, dwa zakłady mechaniczne, rzeźnia, piekarnia oraz stacja kolejki wąskotorowej Sierpc – Lubicz. W okresie II wojny światowej Kikół wraz z całym powiatem lipnowskim trafił w skład III Rzeszy. W latach 1975–1998 należał administracyjnie do województwa włocławskiego. 1 stycznia 2024 odzyskał status miasta.
- Zamysł, by przywrócić prawa miejskie, zrodził się już dawno - mówi Józef Predenkiewicz, burmistrz Kikoła. - Pewnie z 8-10 lat temu, gdy była kampania wyborcza, to w jednym z punktów pisałem, że będę starał się działać w tym kierunku. To historia. Jeśli chodzi o teraźniejszość, to otrzymaliśmy informację z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, że jesteśmy w grupie pięciu miejscowości w województwie kujawsko-pomorskim, które mogą się ubiegać o przywrócenie statusu miejskiego. Przeprowadziliśmy konsultacje, Rada Gminy podjęła uchwałę, no i Rada Ministrów w 2023 roku podjęła decyzję, że Kikół odzyska prawa miejskie. Jest to na pewno prestiż, ale chodzi przede wszystkim korzyści dla gminy. Po pierwsze będziemy mogli się ubiegać o środki zewnętrzne nie tylko dla gmin, ale i dla miast. Jesteśmy gminą typowo rolniczą z niewielkimi dochodami własnymi, więc każde środki z każdej strony są dla nas ważne. Po drugie na terenie Kikoła działki, które mają kategorię gruntu III. Do tej pory nic nie można było tam budować, nic zrobić. Po tej zmianie te grunty będzie można sprzedawać czy budować na nich. To tylko tyle albo aż tyle, co zyska Kikół. Dla mnie osobiście nic się nie zmieni. Tylko zamiast wójtem będę burmistrzem. Koszt wymiany pieczątek i tablic to około 12 do 15 tysięcy złotych.
Nowe miasta w Polsce:
- Piszczac w gminie Piszczac, w powiecie bialskim, w województwie lubelskim;
- Turobin w gminie Turobin, w powiecie biłgorajskim, w województwie lubelskim;
- Czemierniki w gminie Czemierniki, w powiecie radzyńskim, w województwie lubelskim;
- Brody w gminie Brody, w powiecie żarskim, w województwie lubuskim;
- Grabów w gminie Grabów, w powiecie łęczyckim, w województwie łódzkim;
- Kiernozia w gminie Kiernozia, w powiecie łowickim, w województwie łódzkim;
- Białaczów w gminie Białaczów, w powiecie opoczyńskim, w województwie łódzkim;
- Żarnów w gminie Żarnów, w powiecie opoczyńskim, w województwie łódzkim;
- Inowłódz w gminie Inowłódz, w powiecie tomaszowskim, w województwie łódzkim;
- Osjaków w gminie Osjaków, w powiecie wieluńskim, w województwie łódzkim;
- Bolesławiec w gminie Bolesławiec, w powiecie wieruszowskim, w województwie łódzkim;
- Parzęczew w gminie Parzęczew, w powiecie zgierskim, w województwie łódzkim;
- Maciejowice w gminie Maciejowice, w powiecie garwolińskim, w województwie mazowieckim;
- Głowaczów w gminie Głowaczów, w powiecie kozienickim, w województwie mazowieckim;
- Magnuszew w gminie Magnuszew, w powiecie kozienickim, w województwie mazowieckim;
- Ciepielów w gminie Ciepielów, w powiecie lipskim, w województwie mazowieckim;
- Sienno w gminie Sienno, w powiecie lipskim, w województwie mazowieckim;
- Dobre w gminie Dobre, w powiecie mińskim, w województwie mazowieckim;
- Siennica w gminie Siennica, w powiecie mińskim, w województwie mazowieckim;
- Osieck w gminie Osieck, w powiecie otwockim, w województwie mazowieckim;
- Gielniów w gminie Gielniów, w powiecie przysuskim, w województwie mazowieckim;
- Odrzywół w gminie Odrzywół, w powiecie przysuskim, w województwie mazowieckim;
- Przytyk w gminie Przytyk, w powiecie radomskim, w województwie mazowieckim;
- Strzeleczki w gminie Strzeleczki, w powiecie krapkowickim, w województwie opolskim;
- Bircza w gminie Bircza, w powiecie przemyskim, w województwie podkarpackim;
- Jawornik Polski w gminie Jawornik Polski, w powiecie przeworskim, w województwie podkarpackim;
- Przyrów w gminie Przyrów, w powiecie częstochowskim, w województwie śląskim;
- Gowarczów w gminie Gowarczów, w powiecie koneckim, w województwie świętokrzyskim;
- Bogoria w gminie Bogoria, w powiecie staszowskim, w województwie świętokrzyskim;
- Rychtal w gminie Rychtal, w powiecie kępińskim, w województwie wielkopolskim;
- Mieścisko w gminie Mieścisko, w powiecie wągrowieckim, w województwie wielkopolskim.
