Paragon fiskalny to podstawowy dokument potwierdzający dokonanie transakcji kupna-sprzedaży. Jest on ważny zarówno dla sprzedawcy, jak i dla konsumenta – pełni funkcję dowodu zakupu, umożliwia reklamację towaru oraz ma ogromne znaczenie w kontekście przepisów podatkowych. W Polsce obowiązek ewidencjonowania sprzedaży na kasie fiskalnej dotyczy zdecydowanej większości przedsiębiorców. Jakie kary grożą za brak wydania paragonu przez sprzedawcę i jakie konsekwencje czekają na konsumenta?
Obowiązek wydania paragonu spoczywa na przedsiębiorcy dokonującym sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Wydanie paragonu jest nie tylko gestem uprzejmości czy dobrej praktyki handlowej, ale przede wszystkim obowiązkiem wynikającym z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (VAT) oraz przepisów o kasach rejestrujących.
Brak wydania paragonu jest traktowany jako naruszenie przepisów skarbowych. W przypadku kontroli może zostać potraktowany jako tzw. "sprzedaż poza ewidencją", co oznacza, że dana transakcja nie została zarejestrowana na kasie fiskalnej, a więc najprawdopodobniej nie została uwzględniona przy obliczaniu podatku VAT. Jest to poważne naruszenie prawa podatkowego.
Konsekwencje dla przedsiębiorcy...
Zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy o VAT, w przypadku stwierdzenia sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej, naczelnik urzędu skarbowego może nałożyć karę pieniężną w wysokości 30 proc. kwoty należnego podatku od danej sprzedaży (od ponad 1000 zł, a w skrajnych przypadkach nawet 86 tys. zł). Poza tym przedsiębiorca musi liczyć się także z mandatem karnym. Jego wysokość w 2025 roku wynosi od 600 zł do nawet 18 000 zł (w zależności od wartości transakcji i skali wykroczenia). W poważniejszych przypadkach przedsiębiorcy może grozić też odpowiedzialność karno-skarbowa. Wówczas sprawę rozpatrzy sąd, co może wiązać się z jeszcze surowszymi karami.
...i dla konsumenta
Z punktu widzenia prawa, konsument nie ma bezwzględnego obowiązku brania paragonu fiskalnego. Jednak brak zainteresowania jego odbiorem może mieć swoje konsekwencje – zarówno praktyczne, jak i prawne – choć te drugie są znacznie łagodniejsze niż w przypadku sprzedawcy.
Przede wszystkim, jeśli konsument nie zabierze paragonu:
- Traci możliwość łatwej reklamacji – paragon jest najprostszym i najczęściej wymaganym dowodem zakupu. Co prawda istnieje możliwość złożenia reklamacji bez paragonu (np. na podstawie wyciągu z konta czy innego dowodu zakupu), ale może to być utrudnione i czasochłonne.
- Nie może skorzystać z rękojmi ani gwarancji** – bez dowodu zakupu trudno będzie wykazać, kiedy i za ile dany towar został nabyty.
- Nie wspiera uczciwego handlu – niewzięcie paragonu może być interpretowane jako akceptacja ewentualnego obchodzenia przez sprzedawcę przepisów podatkowych. Choć konsument nie ponosi za to bezpośredniej odpowiedzialności, to pośrednio wspiera proceder nieuczciwej konkurencji.
Pojawiają się też sytuacje, w których konsumenci są zachęcani przez sprzedawców do rezygnacji z paragonu w zamian za niższą cenę. Taka praktyka jest nielegalna i może być zgłoszona do urzędu skarbowego. Konsument nie ponosi odpowiedzialności karnej, chyba że zostanie udowodnione, iż współdziałał świadomie w oszustwie podatkowym.
Warto zatem zawsze domagać się paragonu i go zabierać – to najprostszy sposób na wspieranie przejrzystości i uczciwości w handlu. Jeśli zauważymy, że sprzedawca unika wydawania paragonów, możemy zgłosić to do Krajowej Administracji Skarbowej, a nawet – w niektórych przypadkach – skorzystać z mechanizmu nagradzającego informatorów.
